Crowd Management and Public Safety in India: Lessons from the Bengaluru Stampede
UPSC Relevance
Prelims: Current events of national and international importance, Governance.
Mains:
GS Paper 2: Governance ("Important aspects of governance, transparency and accountability," "Role of civil services in a democracy").
GS Paper 3: Disaster Management ("Disaster and disaster management" - Crowd management is a key aspect of managing man-made disasters).
GS Paper 4: Ethics, Integrity, and Aptitude ("Probity in Governance," "Ethical concerns and dilemmas in government and private institutions").
Key Highlights of the News
The Tragedy (ദുരന്തം): ബംഗളൂരുവിൽ ഐപിഎൽ വിജയ ആഘോഷത്തിനിടെയുണ്ടായ തിക്കിലും തിരക്കിലും (stampede) 11 പേർ മരിച്ച സംഭവം, ഇന്ത്യയിലെ ജനക്കൂട്ടത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിലെ (crowd management) പരാജയങ്ങളിലേക്ക് വിരൽ ചൂണ്ടുന്നു.
Identified Issues (ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾ):
Lack of Preparedness (തയ്യാറെടുപ്പില്ലായ്മ): വലിയ ജനക്കൂട്ടത്തെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിൽ സർക്കാർ സംവിധാനങ്ങൾ പരാജയപ്പെടുന്നു.
Profit Motive (ലാഭക്കൊതി): ക്രിക്കറ്റ് പോലുള്ള വാണിജ്യ പരിപാടികളുടെ സംഘാടകർ സുരക്ഷയെക്കാൾ ലാഭത്തിന് പ്രാധാന്യം നൽകുന്നു.
People's Recklessness (ജനങ്ങളുടെ അശ്രദ്ധ): അപകടസാധ്യതകൾ അറിഞ്ഞിട്ടും ജനങ്ങൾ സുരക്ഷാ മുൻകരുതലുകൾ എടുക്കാതെ ഇത്തരം ഒത്തുചേരലുകളിലേക്ക് പോകുന്നു.
Lack of Accountability (ഉത്തരവാദിത്തമില്ലായ്മ): ദുരന്തങ്ങൾ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ സസ്‌പെൻഡ് ചെയ്യുന്നതിനപ്പുറം, യഥാർത്ഥ ഉത്തരവാദിത്തം ഉറപ്പാക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുന്നു.
Corruption and VIP Culture (അഴിമതിയും വിഐപി സംസ്കാരവും): ഇത്തരം പരിപാടികൾക്ക് അനുമതി നൽകുന്നതിൽ നിയമങ്ങൾ കർശനമായി പാലിക്കപ്പെടുന്നില്ലെന്നും, അധികാരത്തിലുള്ളവർക്ക് സൗജന്യങ്ങൾ നൽകുന്ന പ്രവണതയുണ്ടെന്നും ലേഖനം വിമർശിക്കുന്നു.
Proposed Solutions (നിർദ്ദേശിക്കപ്പെട്ട പരിഹാരങ്ങൾ):
വാണിജ്യ പരിപാടികൾക്ക് ഒരു 'കോ-ഷൻ ഡെപ്പോസിറ്റ്' (caution deposit) ഏർപ്പെടുത്തുക.
ജനക്കൂട്ടത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനെക്കുറിച്ച് ശാസ്ത്രീയമായ പഠനം നടത്തുക.
സുരക്ഷാ ഓഡിറ്റുകൾ (safety audits) ഒരു സംസ്കാരമാക്കി മാറ്റുക.
Key Concepts Explained
Crowd Management (ജനക്കൂട്ടത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യൽ):
ആളുകളുടെ സംഘടിതവും സുരക്ഷിതവുമായ ചലനവും ഒത്തുചേരലും ആസൂത്രണം ചെയ്യുകയും മേൽനോട്ടം വഹിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന പ്രക്രിയയാണിത്.
ഒരു സ്ഥലത്തിന്റെ ശേഷി വിലയിരുത്തൽ, പ്രവേശന-പുറത്തുകടക്കൽ മാർഗ്ഗങ്ങൾ നിയന്ത്രിക്കൽ, ആശയവിനിമയ സംവിധാനങ്ങൾ, അടിയന്തര സാഹചര്യങ്ങളെ നേരിടാനുള്ള പദ്ധതി എന്നിവ ഇതിന്റെ ഭാഗമാണ്.
Stampede (തിക്കും തിരക്കും):
ഒരു വലിയ ജനക്കൂട്ടം പെട്ടെന്ന് പരിഭ്രാന്തരായി ഓടുമ്പോൾ ഉണ്ടാകുന്ന അപകടമാണിത്. ചവിട്ടേറ്റും ശ്വാസംമുട്ടിയും പരിക്കുകളും മരണങ്ങളും സംഭവിക്കുന്നു.
ഇതൊരു മനുഷ്യനിർമ്മിത ദുരന്തമാണ് (man-made disaster).
Disaster Management Cycle (ദുരന്ത നിവാരണ ചക്രം):
ദുരന്ത നിവാരണത്തിന് നാല് ഘട്ടങ്ങളുണ്ട്: ലഘൂകരണം (Mitigation), തയ്യാറെടുപ്പ് (Preparedness), പ്രതികരണം (Response), പുനരധിവാസം (Recovery).
ജനക്കൂട്ടത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നത് ഇതിലെ 'ലഘൂകരണം', 'തയ്യാറെടുപ്പ്' എന്നീ ഘട്ടങ്ങളിൽ വരുന്ന ഒരു പ്രധാന പ്രവർത്തനമാണ്.
Probity in Governance (ഭരണത്തിലെ സത്യസന്ധത):
ഭരണനിർവഹണത്തിലെ സത്യസന്ധത, നേര്, ആർജ്ജവം എന്നിവയെയാണ് ഇത് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ലൈസൻസുകൾ നൽകുന്നതിലെ അഴിമതിയെക്കുറിച്ചുള്ള പരാമർശം, ഭരണത്തിൽ ഈ ഗുണത്തിന്റെ അഭാവത്തെയാണ് കാണിക്കുന്നത്.
Mains-Oriented Notes
ഇന്ത്യയിൽ ജനക്കൂട്ടം മൂലമുള്ള ദുരന്തങ്ങൾ തുടർക്കഥയാണ്. കായിക പരിപാടികളിൽ മാത്രമല്ല, മതപരമായ ചടങ്ങുകളിലും (ഉദാ: കുംഭമേള, ക്ഷേത്രോത്സവങ്ങൾ), രാഷ്ട്രീയ റാലികളിലും ഇത്തരം അപകടങ്ങൾ സംഭവിക്കാറുണ്ട്.
ദേശീയ ദുരന്ത നിവാരണ അതോറിറ്റി (National Disaster Management Authority - NDMA) ജനക്കൂട്ടത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതിനെക്കുറിച്ച് വ്യക്തമായ മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ പുറപ്പെടുവിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ, ഈ മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങളും അവയുടെ നടത്തിപ്പും തമ്മിൽ വലിയ അന്തരമുണ്ട്.
"അതൊക്കെ അങ്ങനാ" എന്ന മനോഭാവവും (chalta hai attitude), ദുരന്തങ്ങളെ 'വിധി' എന്ന് പറഞ്ഞ് തള്ളിക്കളയുന്ന പ്രവണതയും ഒരു സുരക്ഷാ സംസ്കാരം (safety culture) വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിന് തടസ്സമാണ്.
Reasons for Large Gatherings (ഒത്തുചേരലുകളുടെ കാരണങ്ങൾ):
ഇവ സാമൂഹിക, സാംസ്കാരിക, മതപരമായ ജീവിതത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്.
കായിക, വിനോദ പരിപാടികൾ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെ ഉത്തേജിപ്പിക്കുകയും ജനങ്ങൾക്ക് സന്തോഷം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു.
Causes of Failure (പരാജയത്തിന്റെ കാരണങ്ങൾ):
Administrative Failure (ഭരണപരമായ പരാജയം): ശരിയായ ആസൂത്രണമില്ലായ്മ, വിവിധ ഏജൻസികൾ (പോലീസ്, ഫയർഫോഴ്സ്, നഗരസഭ) തമ്മിലുള്ള ഏകോപനമില്ലായ്മ.
Organiser's Greed (സംഘാടകരുടെ അത്യാഗ്രഹം): ഒരു സ്ഥലത്തിന്റെ ശേഷിയിൽ കൂടുതൽ ടിക്കറ്റുകൾ വിൽക്കുന്നത്, ലാഭത്തിനുവേണ്ടി സുരക്ഷാ മാനദണ്ഡങ്ങൾ അവഗണിക്കുന്നത്.
Social Factors (സാമൂഹിക ഘടകങ്ങൾ): ജനക്കൂട്ടത്തിന്റെ പൊതുവായ മാനസികാവസ്ഥ (herd mentality), വ്യക്തിപരമായ സുരക്ഷയെക്കുറിച്ചുള്ള അവബോധമില്ലായ്മ.
Balanced View / The Way Forward (സന്തുലിതമായ കാഴ്ചപ്പാട്):
ഏതെങ്കിലും ഒരു വിഭാഗത്തെ മാത്രം (സർക്കാർ, സംഘാടകർ, അല്ലെങ്കിൽ ജനങ്ങൾ) കുറ്റപ്പെടുത്തുന്നത് ശരിയല്ല. ഒരു ബഹുമുഖ സമീപനമാണ് ആവശ്യം.
Legal Framework (നിയമപരമായ ചട്ടക്കൂട്): വലിയ പൊതുയോഗങ്ങൾക്കുള്ള സുരക്ഷാ മാനദണ്ഡങ്ങൾ നിശ്ചയിക്കുന്ന ഒരു പ്രത്യേക നിയമം ആവശ്യമാണ്. സംഘാടകരുടെയും ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെയും ഉത്തരവാദിത്തം ഈ നിയമത്തിൽ വ്യക്തമാക്കണം.
Capacity Building (ശേഷി വർദ്ധിപ്പിക്കൽ): പോലീസിനും മറ്റ് ഉദ്യോഗസ്ഥർക്കും ആധുനിക ക്രൗഡ് മാനേജ്മെന്റ് രീതികളിൽ പരിശീലനം നൽകണം.
Technology Use (സാങ്കേതികവിദ്യയുടെ ഉപയോഗം): ഡ്രോണുകൾ, സിസിടിവി, ആർട്ടിഫിഷ്യൽ ഇന്റലിജൻസ് എന്നിവ ഉപയോഗിച്ച് തത്സമയം ജനക്കൂട്ടത്തെ നിരീക്ഷിക്കാനും നിയന്ത്രിക്കാനും സാധിക്കും.
Public Awareness (പൊതുജന അവബോധം): തിരക്കേറിയ സ്ഥലങ്ങളിൽ എങ്ങനെ സുരക്ഷിതമായി പെരുമാറണം എന്നതിനെക്കുറിച്ച് ജനങ്ങളെ ബോധവൽക്കരിക്കണം.
Ethical Governance (ധാർമ്മിക ഭരണം): ലൈസൻസ് നൽകുന്ന പ്രക്രിയയിൽ സുതാര്യതയും സത്യസന്ധതയും ഉറപ്പാക്കണം.
COMMENTS