India's Renewed Focus on Central Asia Connectivity and Trade
UPSC Relevance
Prelims: International Relations (Bilateral relations, Regional Groupings like SCO, Connectivity Projects like INSTC and Chabahar Port).
Mains: GS Paper 2 - International Relations (India and its neighborhood- relations; Bilateral, regional and global groupings and agreements involving India and/or affecting India's interests; Effect of policies and politics of developed and developing countries on India’s interests).
Key Highlights from the News
ഇന്ത്യയും മധ്യേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം, പ്രത്യേകിച്ച് വ്യാപാരവും കണക്റ്റിവിറ്റിയും മെച്ചപ്പെടുത്തേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകതയെക്കുറിച്ചാണ് ഈ വാർത്താ ലേഖനം ചർച്ച ചെയ്യുന്നത്. ഇതിലെ പ്രധാന ഹൈലൈറ്റുകൾ താഴെ നൽകുന്നു:
Focus on Connectivity: മധ്യേഷ്യയുമായുള്ള ബന്ധം (connectivity) മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിന് ഇന്ത്യ കൂടുതൽ പ്രയത്നിക്കുകയും വിഭവങ്ങൾ നിക്ഷേപിക്കുകയും ചെയ്യണമെന്ന് വിദേശകാര്യ മന്ത്രി എസ്. ജയശങ്കർ ഊന്നിപ്പറഞ്ഞു.
Chabahar Port and INSTC: ഇറാനിലെ ചബഹാർ തുറമുഖം (Chabahar port) വഴിയുള്ള വ്യാപാരം വർദ്ധിപ്പിക്കേണ്ടതിൻ്റെ ആവശ്യകത അദ്ദേഹം എടുത്തുപറഞ്ഞു. അന്താരാഷ്ട്ര നോർത്ത്-സൗത്ത് ട്രാൻസ്‌പോർട്ട് കോറിഡോർ (International North South Transport Corridor - INSTC) സജീവമാക്കുന്നതിനും ഇത് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്.
Trade in National Currencies: ഇരു രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള വ്യാപാരത്തിന് അവരവരുടെ ദേശീയ കറൻസികൾ (national currencies) ഉപയോഗിക്കുന്നതിനെ ഇന്ത്യ പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. ഇത് ഡോളറിനെ ആശ്രയിക്കുന്നത് കുറയ്ക്കാൻ സഹായിക്കും.
India-Central Asia Dialogue: നാലാമത് ഇന്ത്യ-മധ്യേഷ്യ ചർച്ചയുടെ (India-Central Asia Dialogue) ഭാഗമായാണ് ഈ പ്രഖ്യാപനങ്ങൾ നടന്നത്. കസാഖ്സ്ഥാൻ, താജിക്കിസ്ഥാൻ, തുർക്ക്മെനിസ്ഥാൻ, ഉസ്ബെക്കിസ്ഥാൻ എന്നിവിടങ്ങളിലെ വിദേശകാര്യ മന്ത്രിമാർ യോഗത്തിൽ പങ്കെടുത്തു.
Bilateral Trade Potential: നിലവിൽ ഇന്ത്യയും മധ്യേഷ്യയും തമ്മിലുള്ള ഉഭയകക്ഷി വ്യാപാരം (bilateral trade) 2 ബില്യൺ ഡോളറാണ്. എന്നാൽ ഇത് യഥാർത്ഥ സാധ്യതയേക്കാൾ വളരെ കുറവാണെന്ന് മന്ത്രി ചൂണ്ടിക്കാട്ടി.
Financial Integration: ഇരു രാജ്യങ്ങളിലെയും ബാങ്കുകളും സാമ്പത്തിക മേഖലയും തമ്മിലുള്ള സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കാൻ ആഹ്വാനം ചെയ്തു. ഇതിൻ്റെ ഭാഗമായി മധ്യേഷ്യൻ ബാങ്കുകൾ ഇന്ത്യൻ ബാങ്കുകളിൽ സ്പെഷ്യൽ റുപ്പി വോസ്ട്രോ അക്കൗണ്ടുകൾ (Special Rupee Vostro Accounts) തുറന്നിട്ടുണ്ട്.
UPI Integration: ഇന്ത്യയുടെ യൂണിഫൈഡ് പേയ്‌മെൻ്റ് ഇൻ്റർഫേസ് (Unified Payment Interface - UPI) ഉപയോഗിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകളും നടക്കുന്നുണ്ട്.
Strategic Context: പാകിസ്ഥാനിലെ ഭീകര കേന്ദ്രങ്ങൾക്കെതിരെ ഇന്ത്യ 'ഓപ്പറേഷൻ സിന്ദൂർ' നടത്തിയതിനും, അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെ താലിബാൻ ഭരണകൂടവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതിനും ശേഷമാണ് ഈ ചർച്ചകൾ നടക്കുന്നത് എന്നത് ഇതിന് കൂടുതൽ പ്രാധാന്യം നൽകുന്നു.
Upcoming Summits: ഷാങ്ഹായ് സഹകരണ സംഘടനയുടെ (Shanghai Cooperation Organization - SCO) യോഗവും, ഭാവിയിൽ ഒരു ഇന്ത്യ-മധ്യേഷ്യ നേതൃതല ഉച്ചകോടിയും (India-Central Asia leadership summit) നടക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്.
Explaining the Concepts
Chabahar Port: പാകിസ്ഥാനെ ഒഴിവാക്കി അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലേക്കും മധ്യേഷ്യയിലേക്കും പ്രവേശനം നേടാൻ ഇന്ത്യയെ സഹായിക്കുന്ന, ഇറാൻ്റെ തെക്ക്-കിഴക്കൻ തീരത്തുള്ള ഒരു തന്ത്രപ്രധാനമായ തുറമുഖമാണിത്.
International North-South Transport Corridor (INSTC): ഇന്ത്യ, ഇറാൻ, റഷ്യ, യൂറോപ്പ്, മധ്യേഷ്യ എന്നിവിടങ്ങളിലെ നഗരങ്ങളെ തമ്മിൽ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന കപ്പൽ, റെയിൽ, റോഡ് മാർഗങ്ങളുടെ ഒരു ശൃംഖലയാണിത്. ഇത് യാത്രാ സമയവും ചെലവും ഗണ്യമായി കുറയ്ക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നു.
Trade in National Currencies: അന്താരാഷ്ട്ര വ്യാപാരത്തിന് യുഎസ് ഡോളർ പോലുള്ള പൊതു കറൻസികൾക്ക് പകരം ഇന്ത്യ രൂപയും, മറുരാജ്യം അവരുടെ കറൻസിയും ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതിയാണിത്. ഇത് വിനിമയ നിരക്കിലെ (exchange rate) അസ്ഥിരത കുറയ്ക്കാൻ സഹായിക്കും.
Special Rupee Vostro Accounts (SRVA): ഒരു വിദേശ ബാങ്കിന് ഇന്ത്യൻ ബാങ്കിൽ രൂപയിൽ അക്കൗണ്ട് തുറക്കാൻ അനുവദിക്കുന്ന സംവിധാനമാണിത്. ഇത് രൂപ വഴിയുള്ള അന്താരാഷ്ട്ര ഇടപാടുകൾ సులభമാക്കുന്നു.
Shanghai Cooperation Organisation (SCO): യുറേഷ്യയിലെ രാഷ്ട്രീയ, സാമ്പത്തിക, സുരക്ഷാ സഹകരണം ലക്ഷ്യമിട്ടുള്ള ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര സംഘടനയാണിത്. ഇന്ത്യയും പാകിസ്ഥാനും 2017-ൽ ഇതിൽ പൂർണ്ണ അംഗങ്ങളായി.
Mains Only Notes
മധ്യേഷ്യ ഇന്ത്യയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ചരിത്രപരമായും സാംസ്കാരികമായും തന്ത്രപരമായും വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു മേഖലയാണ്. ഇന്ത്യയുടെ 'വിപുലീകരിച്ച അയൽപക്കം' (extended neighbourhood) എന്ന നയത്തിൻ്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണിത്.
Pros (ഗുണങ്ങൾ):
Strategic Access & Bypassing Pakistan (തന്ത്രപരമായ പ്രവേശനവും പാകിസ്ഥാനെ ഒഴിവാക്കലും): പാകിസ്ഥാൻ്റെ ഭൂപ്രദേശം ഉപയോഗിക്കാതെ അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലേക്കും വിഭവങ്ങളാൽ സമ്പന്നമായ മധ്യേഷ്യയിലേക്കും ഒരു ബദൽ വ്യാപാര മാർഗം (alternative trade route) തുറന്നു കിട്ടാൻ ചബഹാർ തുറമുഖവും INSTC-യും ഇന്ത്യയെ സഹായിക്കുന്നു.
Energy Security (ഊർജ്ജ സുരക്ഷ): കസാഖ്സ്ഥാൻ, തുർക്ക്മെനിസ്ഥാൻ, ഉസ്ബെക്കിസ്ഥാൻ തുടങ്ങിയ മധ്യേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങൾ പ്രകൃതിവാതകം, യുറേനിയം തുടങ്ങിയ ഊർജ്ജ വിഭവങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാണ്. ഈ രാജ്യങ്ങളുമായുള്ള മികച്ച ബന്ധം ഇന്ത്യയുടെ ഊർജ്ജ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റാൻ സഹായിക്കും.
Economic Opportunities (സാമ്പത്തിക അവസരങ്ങൾ): മധ്യേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിലെ വളർന്നുവരുന്ന വിപണികളിൽ ഇന്ത്യൻ ഉൽപ്പന്നങ്ങൾക്കും സേവനങ്ങൾക്കും വലിയ സാധ്യതകളുണ്ട്. ഫാർമസ്യൂട്ടിക്കൽസ്, ഐടി, വിദ്യാഭ്യാസം, ടൂറിസം തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കാം.
Countering China's Influence (ചൈനയുടെ സ്വാധീനം പ്രതിരോധിക്കൽ): ചൈനയുടെ ബെൽറ്റ് ആൻഡ് റോഡ് ഇനിഷ്യേറ്റീവ് (Belt and Road Initiative - BRI) വഴി ഈ മേഖലയിൽ വർധിച്ചുവരുന്ന സ്വാധീനത്തിന് ഒരു ബദൽ ശക്തിയായി നിലകൊള്ളാൻ ഇന്ത്യയുടെ സജീവമായ ഇടപെടൽ സഹായിക്കും.
Regional Stability (പ്രാദേശിക സ്ഥിരത): അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെ അസ്ഥിരതയും ഭീകരവാദവും ഈ മേഖലയെ മുഴുവൻ ബാധിക്കുന്ന പ്രശ്നങ്ങളാണ്. സുരക്ഷാ കാര്യങ്ങളിൽ മധ്യേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളുമായി സഹകരിക്കുന്നത് ഇന്ത്യയുടെ സുരക്ഷാ താൽപ്പര്യങ്ങൾക്ക് അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്.
Cons (ദോഷങ്ങൾ):
Geopolitical Challenges (ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ വെല്ലുവിളികൾ): ഇറാനുമേലുള്ള അമേരിക്കൻ ഉപരോധങ്ങൾ (US sanctions) ചബഹാർ പദ്ധതിയുടെ പുരോഗതിയെ പലപ്പോഴും ബാധിച്ചിട്ടുണ്ട്. കൂടാതെ, ഈ മേഖലയിൽ റഷ്യയുടെയും ചൈനയുടെയും ശക്തമായ സ്വാധീനമുണ്ട്.
Lack of Direct Land Connectivity (നേരിട്ടുള്ള കരമാർഗ്ഗമില്ലായ്മ): ഇന്ത്യയും മധ്യേഷ്യയും തമ്മിൽ നേരിട്ട് കര അതിർത്തി പങ്കിടുന്നില്ല. ഇത് വ്യാപാരത്തിനും ജനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധത്തിനും ഒരു പ്രധാന തടസ്സമാണ്.
Security Threats (സുരക്ഷാ ഭീഷണികൾ): അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെയും പരിസര പ്രദേശങ്ങളിലെയും തീവ്രവാദവും മയക്കുമരുന്ന് കടത്തും ഇന്ത്യയുടെയും മധ്യേഷ്യയുടെയും കണക്റ്റിവിറ്റി പദ്ധതികൾക്ക് വലിയ ഭീഷണിയാണ്.
Implementation Delays (നടപ്പാക്കുന്നതിലെ കാലതാമസം): INSTC പോലുള്ള വലിയ പദ്ധതികൾ പൂർത്തിയാക്കാൻ ധാരാളം സമയവും പണവും ആവശ്യമാണ്. പലപ്പോഴും ഏകോപനമില്ലായ്മയും അടിസ്ഥാന സൗകര്യങ്ങളുടെ അഭാവവും പദ്ധതികൾ വൈകാൻ കാരണമാകുന്നു.
Balanced View (സമതുലിതമായ കാഴ്ചപ്പാട്):
മധ്യേഷ്യയുമായുള്ള ബന്ധം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നത് ഇന്ത്യയുടെ വിദേശനയത്തിലെ ഒരു നിർണായക ചുവടുവെപ്പാണ്. സാമ്പത്തികവും തന്ത്രപരവുമായ നേട്ടങ്ങൾ ഏറെയാണെങ്കിലും, ഭൂമിശാസ്ത്രപരവും സുരക്ഷാപരവുമായ വെല്ലുവിളികൾ കുറച്ചുകാണാൻ സാധിക്കില്ല. അതിനാൽ, ഇന്ത്യ ഒരു പ്രായോഗിക സമീപനം (pragmatic approach) സ്വീകരിക്കണം. ചബഹാർ, INSTC പോലുള്ള കണക്റ്റിവിറ്റി പദ്ധതികൾ വേഗത്തിൽ പൂർത്തിയാക്കുക, വ്യാപാര നടപടിക്രമങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുക, ഡിജിറ്റൽ കണക്റ്റിവിറ്റി (UPI പോലുള്ളവ) പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക, സുരക്ഷാ കാര്യങ്ങളിൽ സഹകരണം ശക്തമാക്കുക എന്നിവയിലൂടെ ഈ വെല്ലുവിളികളെ അതിജീവിച്ച് മധ്യേഷ്യയുമായുള്ള ബന്ധം ഒരു പുതിയ തലത്തിലേക്ക് ഉയർത്താൻ ഇന്ത്യയ്ക്ക് സാധിക്കും.
COMMENTS