Integrated Water Management: The Source to Sea (S2S) Approach
UPSC Relevance
Prelims: Environment & Ecology (Conservation, Pollution), Geography (Water Resources), Current events of national and international importance, International Conventions.
Mains:
GS Paper 1: Geographical features and their location - changes in critical geographical features (including water-bodies and ice-caps).
GS Paper 2: Governance (Government policies and interventions for development in various sectors), International Relations.
GS Paper 3: Environment (Conservation, environmental pollution and degradation), Water security.
Key Highlights of the News
Global Context (ആഗോള പശ്ചാത്തലം): 2025-ലെ ലോക ജലദിനത്തിന്റെ (World Water Day) പ്രമേയം 'ഹിമാനികളുടെ സംരക്ഷണം' (Glacier Preservation) എന്നതാണ്. ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ 2025-നെ 'അന്താരാഷ്ട്ര ഹിമാനികളുടെ സംരക്ഷണ വർഷമായി' (International Year of Glaciers’ Preservation) പ്രഖ്യാപിച്ചു.
Core Concept (പ്രധാന ആശയം): ജലസംരക്ഷണത്തിനായുള്ള 'സോഴ്സ് ടു സീ' (Source to Sea - S2S) എന്ന സമീപനം ഈ ലേഖനം മുന്നോട്ട് വെക്കുന്നു. ജലസ്രോതസ്സുകൾ മുതൽ കടൽ വരെ ഒരു തുടർച്ചയായി (single continuum) കണ്ട് സംയോജിതമായി കൈകാര്യം ചെയ്യുക എന്നതാണ് ഇതിന്റെ ലക്ഷ്യം.
Origin of S2S (S2S-ന്റെ ഉത്ഭവം): 2012-ലെ മനില പ്രഖ്യാപനത്തിന്റെ (Manila Declaration) ഭാഗമായാണ് ഈ ആശയം മുന്നോട്ട് വെച്ചത്.
The Problem it Addresses (പരിഹരിക്കുന്ന പ്രശ്നം): ജലസ്രോതസ്സുകളെ (നദികൾ, തടാകങ്ങൾ, ഭൂഗർഭജലം, സമുദ്രം) വെവ്വേറെയായി കാണുന്ന പരമ്പരാഗതവും വിഘടിതവുമായ ജലപരിപാലന രീതി (fragmented water management) മറികടക്കാൻ S2S സഹായിക്കുന്നു.
India's Water Crisis (ഇന്ത്യയിലെ ജലപ്രതിസന്ധി): ഇന്ത്യ കടുത്ത ജലക്ഷാമം (water stress), നദീ മലിനീകരണം (CPCB പ്രകാരം 311 നദികൾ മലിനീകരിക്കപ്പെട്ടു), ഭൂഗർഭജലത്തിന്റെ അമിതമായ ചൂഷണം (groundwater over-extraction), മാലിന്യ നിർമാർജ്ജനത്തിലെ വെല്ലുവിളികൾ എന്നിവ നേരിടുന്നു.
S2S in India (ഇന്ത്യയിലെ S2S): ഈ സംയോജിത സമീപനം ഇന്ത്യയിൽ ഇപ്പോഴും നയരൂപീകരണത്തിന്റെ പ്രധാന ഭാഗമായിട്ടില്ല. ഡൽഹിയിലും ഇൻഡോ-ഗംഗാ തടത്തിലും ചില പഠനങ്ങൾ നടക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഇത് വ്യാപകമായിട്ടില്ല.
Link to SDGs (സുസ്ഥിര വികസന ലക്ഷ്യങ്ങളുമായുള്ള ബന്ധം): ഈ സമീപനം സുസ്ഥിര വികസന ലക്ഷ്യങ്ങളായ SDG 6 (ശുദ്ധജലവും ശുചിത്വവും), SDG 14 (ജലത്തിനടിയിലെ ജീവൻ) എന്നിവയെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു.
Key Concepts Explained
Source to Sea (S2S) Approach:
ഇതൊരു സംയോജിത ജലപരിപാലന ചട്ടക്കൂടാണ് (integrated management framework).
കര, ശുദ്ധജലം, തീരപ്രദേശം, സമുദ്രം എന്നിവയെല്ലാം ഒരേ ആവാസവ്യവസ്ഥയുടെ ഭാഗമാണെന്ന തത്വത്തിലാണ് ഇത് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.
ഉറവിടത്തിൽ (കരയിൽ) ഉണ്ടാകുന്ന പ്രവർത്തനങ്ങൾ (ഉദാ: മലിനീകരണം, അണക്കെട്ടുകൾ) കടലിലെ ആവാസവ്യവസ്ഥയെ എങ്ങനെ ബാധിക്കുന്നു എന്ന് ഇത് പഠിക്കുന്നു.
ജലത്തിന്റെ ഓരോ ഭാഗത്തിനും വ്യത്യസ്തമായ നയങ്ങൾ രൂപീകരിക്കുന്നതിനു പകരം, ഒരു നദിയുടെയോ ജലപാതയുടെയോ മൊത്തത്തിലുള്ള ആരോഗ്യത്തിന് ഊന്നൽ നൽകുന്നു.
സ്റ്റോക്ക്ഹോം ഇന്റർനാഷണൽ വാട്ടർ ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് (SIWI), ഇന്റർനാഷണൽ യൂണിയൻ ഫോർ കൺസർവേഷൻ ഓഫ് നേച്ചർ (IUCN) തുടങ്ങിയ സ്ഥാപനങ്ങൾ ഈ സമീപനത്തെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നു.
Cryosphere (ക്രയോസ്ഫിയർ):
ഭൂമിയിലെ മഞ്ഞുമൂടിയ ഭാഗങ്ങളെയാണ് ക്രയോസ്ഫിയർ എന്ന് പറയുന്നത്. ഇതിൽ ഹിമാനികൾ (glaciers), ഐസ് ഷീറ്റുകൾ, സമുദ്രത്തിലെ മഞ്ഞ്, സ്ഥിരമായി മഞ്ഞുമൂടിയ നിലം (permafrost) എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു.
കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാനം കാരണം ക്രയോസ്ഫിയർ അതിവേഗം ഉരുകുന്നത് സമുദ്രനിരപ്പ് ഉയരാനും ശുദ്ധജല ലഭ്യതയെ ബാധിക്കാനും കാരണമാകുന്നു.
Mains-Oriented Notes
ഇന്ത്യയുടെ പല പ്രധാന നദികളും (ഉദാ: ഗംഗ, ബ്രഹ്മപുത്ര) ഹിമാലയൻ ഹിമാനികളിൽ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത്. അതിനാൽ, 'ഉറവിടം' (ഹിമാനികൾ) മുതൽ 'കടൽ' (ബംഗാൾ ഉൾക്കടൽ) വരെയുള്ള സംയോജിത സമീപനം ഇന്ത്യക്ക് വളരെ പ്രധാനമാണ്.
അന്തർ സംസ്ഥാന നദീജല തർക്കങ്ങൾ (inter-state river disputes) ഇന്ത്യയിൽ ഒരു പ്രധാന പ്രശ്നമാണ്. ഒരു നദിയെ മൊത്തത്തിൽ പരിഗണിക്കുന്ന S2S സമീപനം, സംസ്ഥാനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സഹകരണം വർദ്ധിപ്പിക്കാനും തർക്കങ്ങൾ കുറയ്ക്കാനും സഹായിക്കും.
ഇന്ത്യയിലെ ജലപരിപാലനം പല മന്ത്രാലയങ്ങളായി (ഉദാ: ജലശക്തി മന്ത്രാലയം, പരിസ്ഥിതി മന്ത്രാലയം, കൃഷി മന്ത്രാലയം) വിഭജിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഈ വിഘടിത ഭരണസംവിധാനം (fragmented governance) മറികടക്കാൻ S2S പോലുള്ള സംയോജിത കാഴ്ചപ്പാട് ആവശ്യമാണ്.
നമാമി ഗംഗെ (Namami Gange) പോലുള്ള പദ്ധതികൾ ഒരു നദിയെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുന്നുണ്ടെങ്കിലും, അതിന്റെ കൈവഴികളെയും നീർത്തടങ്ങളെയും മലിനീകരണ സ്രോതസ്സുകളെയും കൂടുതൽ സമഗ്രമായി ഉൾക്കൊള്ളാൻ S2S സമീപനത്തിന് കഴിയും.
Pros (നേട്ടങ്ങൾ):
Holistic Solution: ജലപ്രശ്നങ്ങൾക്ക് സമഗ്രമായ പരിഹാരം നൽകുന്നു.
Pollution Control: കരയിലെ മലിനീകരണം എങ്ങനെ കടലിനെ ബാധിക്കുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കി മലിനീകരണം ഉറവിടത്തിൽ തന്നെ തടയാൻ സഹായിക്കുന്നു.
Cooperative Federalism: സംസ്ഥാനങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സഹകരണത്തിന് ഊന്നൽ നൽകുന്നു.
Efficiency: വിഭവങ്ങളുടെ കാര്യക്ഷമമായ ഉപയോഗം ഉറപ്പാക്കുന്നു.
Achieving SDGs: SDG 6, 14 എന്നിവ കൈവരിക്കുന്നതിന് സഹായിക്കുന്നു.
Cons (വെല്ലുവിളികൾ):
Implementation Complexity: വളരെ സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു സമീപനമാണിത്. ഇന്ത്യയെപ്പോലുള്ള ഒരു വലിയ രാജ്യത്ത് നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രയാസമാണ്.
Political Will: ശക്തമായ രാഷ്ട്രീയ ഇച്ഛാശക്തിയും മന്ത്രാലയങ്ങൾ, സംസ്ഥാനങ്ങൾ എന്നിവ തമ്മിലുള്ള ഏകോപനവും ആവശ്യമാണ്.
Data Requirement: ഈ സമീപനം നടപ്പിലാക്കാൻ വലിയ അളവിലുള്ള ശാസ്ത്രീയ വിവരങ്ങളും സാങ്കേതിക വൈദഗ്ധ്യവും ആവശ്യമാണ്.
Jurisdictional Conflicts: വിവിധ ഭരണതലങ്ങൾ തമ്മിൽ അധികാര തർക്കങ്ങൾ ഉണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യതയുണ്ട്.
Balanced View / The Way Forward (സന്തുലിതമായ കാഴ്ചപ്പാട്):
S2S സമീപനം ഒറ്റയടിക്ക് രാജ്യവ്യാപകമായി നടപ്പിലാക്കുന്നതിന് പകരം, തിരഞ്ഞെടുത്ത നദീതടങ്ങളിൽ പൈലറ്റ് പ്രോജക്റ്റുകളായി (pilot projects) ആരംഭിക്കാം.
സ്ഥാപനങ്ങളുടെ കാര്യക്ഷമത വർധിപ്പിക്കുകയും, സാങ്കേതിക വിദ്യ (GIS, റിമോട്ട് സെൻസിംഗ്) ഉപയോഗിച്ച് ഡാറ്റാബേസ് ഉണ്ടാക്കുകയും വേണം.
പുതിയ ദേശീയ ജലനയത്തിൽ (National Water Policy) S2S തത്വങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുത്തണം.
നയരൂപീകരണവും ശാസ്ത്രീയ ഗവേഷണവും നടപ്പാക്കലും തമ്മിലുള്ള വിടവ് നികത്താൻ ശാസ്ത്രജ്ഞർ, നയകർത്താക്കൾ, പ്രാദേശിക സമൂഹങ്ങൾ എന്നിവരെ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ഒരു പൊതുവേദി രൂപീകരിക്കണം.
COMMENTS